پیشنهادهایی برای مدیریت کلاس درس

توجه به دانش آموز و نشان دادن این توجه

•         جلب توجه معلم یکی از مهم ترین اهداف دانش آموزان است واگر به این خواسته او توجه نشود در بسیاری موارد با بی نظمی کردن وتخلف از مقررات کلاس سعی در جلب توجه معلم می کند

•         سلام واحوال پرسی هنگام ورود به مدرسه یا کلاس ، درنظر گرفتن رفتارهای خوب و مطلوب ، تشکر از رفتارهای مطلوب دانش آموز و... از راههایی است که می توانیم توجه خود را به دانش آموز نشان دهیم . 

رفتارهای خوب و مطلوب دانش آموزان را در نظر بگیرید

—            به دانش آموزان بفهمانید که  رفتارشان را در نظر می گیرید. سعی کنید یک پیام حاکی از قدرشناسی برای دانش آموزانی که رفتار خوبشان را فهمانده اند داشته باشید . پیامهایی مثل ” بچه ها ،شما وقتی سرجایتان آرام می نشینید ، به من کمک می کنید تا دانش آموزانی را که نیاز به کمک دارند یاری کنم .

از تجربیات همکاران خود استفاده کنید

—            معلمان مدرسه شما یکی از مهمترین منابع قابل دسترسی برای شما است . برخی همکاران شما تجربیاتی دارند که بسیاری از مشاوران و کارشناسان و نویسندگان فاقد آنَند .

به طور انفرادی تادیب کنید

—            تادیب در حین فعالیهای کلاسی باید به طور خصوصی و به طور غیر مشهود صورت گیرد به گونه ای که فقط معلم و فرد خطاکار و یا حداقل تعداد کمی از بچه های کلاس متوجه شوند

—            چهار مهارت مداخله گرایانه برای معلمان جهت واکنش خصوصی نسبت به دانش آموزان اخلال گر پیشنهاد شده است :

—            نادیده گرفتن رفتار (چشم پوشی برنامه ریزی شده) ، اشاره (حالت چهره و اشارات غیرشنیداری )، کنترل از نزدیک(ایستادن نزدیک فرد خطا کار) ، و کنترل همراه با برخورد (برخورد حرفه ای و پنهان از دید سایر دانش آموزان )

—             

تفاوتهای فردی و ویژگیهای خاص دانش آموزان را در نظر بگیرید

—            تفاوت ها دررنگ پوست ، اعتقادات مذهبی ، وضعیت والدین ،وضع مالی ، بهره هوشی و استعداد تحصیلی ، سلامت جسمانی ، ویژگیهای روحی اخلاق  روانی ، اشتغال احتمالی ، میزان مهارتهای کلامی و زبان ، اوقات فراغت و .... محتوا ، روش ، تکلیف شب و فعالیتهای یادگیری متفاوت و مختلفی را از سوی معلم در کلاس وخارج از کلاس ضروری می سازد .َ

برای موقعیت های اضطراری و غیر مترقبه برنامه ریزی کنید

—            از قبل برای موقعیتهای غیر منتظره ای مثل مواقعی که به دلایلی باید کلاس را ترک کنید ، یا گروهی را به آزمایشگاه ببرید ، یا تلفن ضروری را پاسخ بدهید ،یا مطلب مهمی را در کلاس در دفاتر ثبت کنید ، یا به دلیل بارندگی ورزش را در کلاس اجرا کنید و .....برنامه ریزی کنید وفعالیتهایی را تدارک ببینید تا جریان عادی کلاس شما مختل نگردد.

به جای ستایش از فرد انجام دهنده عمل ، به تشویق عمل انجام شده بپردازید

—            مثلا جمله ” آفرین پسرم  ، تو کار بسیار خوبی کردی که به دوستت در درسهایش کمک کردی ” بهتر است به جای این که بگوییم ” آفرین پسرم تو پسر خوبی هستی ”

—            بهتر است به فعالیتهای منجر به رفتارهای خوب توجه داشته باشیم نه محصول ورفتارهای نهایی .

قانون را اجرا کنید ، دلیل تراشی را نپذیرید

—            ابتدا مقررات و سیاستهای انضباطی خود را منطقی ، علمی و منصفانه وضع کنید و دانش آموزان را به خوبی از آنها مطلع نمایید و سپس در قبال آنها محکم و پا برجا باشید.

—            دانش آموزان باید مطمئن شوند که در صورت تخلف حتما با آنها برخورد خواهد شد و از تقصیرش نمی گذرند .

—            در مقابل آنهایی که تلاش می کنند با بحث و چانه زدن تخفیفی در تنبیه خود به دست آورند تسلیم نشوید حتی برای یک دفعه ، دلیل تراشی آنها را نپذیرید

محیط کلاس را به نحو مطلوبی سازماندهی کنید

—            محیط را غنی ، متنوع و جالب سازید . امکان حواس پرتی را کاهش دهید یا حذف کنید . محیط ها و محدوده های ممنوع ، ابزارها و وسایل ممنوع و ... را در کلاس معین کنید .

—            تا جایی که ممکن است محیط کلاس را ساده کنید .وسایل ، ابزار ، دستگاهها ، تصاویر و... اضافی را از محیط کلاس دور کنید.

اساس و ریشه های رفتارهای نامطلوب را از بین ببرید

—            تنبیه رفتار نادرست اثر کوتاه مدت دارد اما اگر برای همیشه بخواهیم رفتارش را خاموش کنیم باید به فکر یافتن و حذف ریشه های رفتارش باشیم .

—            مثل آتش سوزی با برق  که بهتر است منشا آتش و علت را رفع کنیم  نه بر روی آتش مواد بپاشیم .

درصورت امکان برخی رفتارهای ناشایست را نادیده بگیرید

—            برخی خطاهای دانش آموزان به قصد جلب توجه انجام می شوند این خطاها به شرطی که به کسی آسیبی نرسد باید نادیده گرفته شوند .

—            معلم آگاه و با تجربه رفتارهای متضاد با این خطا را که از دانش آموز سر زده مورد توجه وتشویق قرار میدهد.

پیام های عاری از سرزنش را به کار ببرید

سوء رفتارهای خاص را به طور دقیق مشخص کنید نه اینکه به به آنها عنوان کلی دهید

—            اگر دانش آموزی یک سوءرفتار خاص داشته باشد نمی توانیم ان را یک خصوصیت کلی و عام برای فرد در نظر گرفت واو را متهم کرد .

—            اگرفردی فرد دیگر را هل دهد نمی توانیم او را دردسرآفرین بنامیم یا اگردر یک فعالیت ناتوان باشد نباید او را ناتوان و بی عرضه بنامیم.

—            هنگامی که به دانش آموز لقبی می دهیم وی دیگر همیشه با آن لقب خواهد بود و از او جدا نخواهد شد. 

قاضی عادلی باشید

—            عدالت تساوی و انصاف باید در مدرسه ودر کلاس رعایت شود .

—            معلم در جریان محاکمه و قضاوت بین دانش آموزان و بین خود و دانش آموز باید عدالت را رعایت کند تا بتواند توقع عادلانه رفتار نمودن دانش آموزش در آینده باشد.

—            معلم نباید از قدرت خود سوء استفاده کند .

نشان دهیدازآن چه درکلاس جریان دارد اگاهید

—            نشان دهید حتی وقتی نیستید می توانید بفهمید در کلاس چه می گذرد

—            اطلاعات و دانشمان را به روز کنیم تا اگاه ودانشمند جلوه کنیم نه فردی که حداکثر یک شب جلوتر از شاگردانمان هستیم

از قدرت خود سوء استفاده نکنید

—            ما به عنوان معلم تکلیف تعیین می کنیم ، دانش آموزان را گروه بندی می کنیم آنها را ملزم به کنفرانس دادن می کنیم و امتحان می گیریم. تمام این موارد در حیطه قدرت ما هستند.

—            اما گاه برخی از مرزهای حق سرپرستی و مدیریت خود فرا تر رفته و از دانش آموزان خواستهای غیرقانونی دارند .مثلا اخراج از کلاس ، اجازه حرف زدن را ندادن ، اجبار به رای دادن به کاندید مورد نظر خود و کوتاه کردن موی سر به سبک خاص و........

—            استفاده غیر قانونی و غیرمنصفانه از قدرت توسط معلم باعث می شود او به نظر بی انصاف ، زورگو ویا ناآگاه از بی انصافی خود جلوه کند.واین  از تاثیر الگویی و شخصی مثبت ما بر تربیت دانش آموز می کاهد.

به رفتارهای طبیعی جنبه قانونی بدهیدَ

—            رفتارهای طبیعی اما نا بجای دانش آموزان را با قانونی کردن کاهش دهید

—            با اختصاص بخشی از وقت کلاس و مدرسه به کارهایی مثل حرف زدن با هم ، کاغذ پرت کردن ، در کلاس راه رفتن ، غذا خوردن ، بلند شدن و... به این شرط که در هنگام فعالیت آموزشی از این کارها خودداری کنند می تواند باعث کاهش این رفتارها در کلاس گردد.

به سخنان دانش آموزان گوش دهید

—            اگر شاگرد مشکلاتش را به شما بگوید و شما شنونده خوبی برای او باشید بهتر به درس شما گوش می دهد .

—            اگر هیچ کمکی به حل مشکلاتش نمی توانیم بکنیم اما گوش کردن و همدردی با او از مشکل او خواهد کاست.

—            گاه حرفهای دانش آموز از نوع مثبت است در این صورت نیز شنیدن سخن وی شرکت در شادی او است که باعث شادی و افتخار او خواهد بود.

—            گاه او از مسئولین و همکاران شما گلایه دارد که در این مواقع بهتر است که نه تایید کنیم و نه مخالفت بلکه پاسخهای بی طرفانه ای مثل ” بچه بازی در نیار ” ” تو خیلی داری سخت می گیری و.. مناسب تراست.

برای دانش آموزان حرمت قائل شوید

—            وقتی دانش آموزان را ”آقا“ و یا ” خانم ” خطاب کنید احساس بزرگ بودن و بالغ شدن به او دست می دهد.و به دنبال آن به مسئولیتها و لوازم این بزرگی و بلوغ می اندیشد و متعهد می گردد.

آمادگی کامل داشته باشید

—            همیشه دقت کنید که دانش آموزان در کلاس کار سازنده ای برای انجام دادن داشته باشند.

—            بهتر است بیش از آن چه می توانید درکلاس کار کنید ، برنامه داشته باشید تا اوقاتی از کلاس را بدون برنامه نباشید .

—            داشتن طرح درس حتی طرح و نقشه ذهنی و نه مکتوب به آمادگی شما در کلاس کمک می کند.

بد رفتاری دانش آموزان را به خود ارتباط ندهید

—            جز در موارد استثنایی ، دانش آموزان نقشه نمی کشند که با شما بدرفتاری کنند .

—            از بد رفتاری چشم پوشی نکنید اما آن را به خود ارتباط ندهید و منطقی ، قانونی و حرفه ای برخورد کنید .

از قانون مادربزرگ استفاده کنید

—            اصل مادربزرگ می گوید شخص باید از رفتارهایی که بیشتر انجام می گیرد به عنوان پاداش برای رفتارهایی که تکرار کمتری دارد استفاده کند .

—            با دانش آموز شرط کنید که اگر کاری که چندان تمایلی به انجام آن ندارد را به پایان برساند به آنها اجازه خواهید داد که به کار مورد علاقه اش بپردازد.

وقت شناس باشید

نتایج تکالیف و امتحانات را زود اعلام کنید

—            دانش آموزان حق دارند نتیجه کار خود را بدانند . علاوه بر این بازخورد سریع دادن به دانش آموز باعث اصلاح نواقص کار او و یادگیری بیشتر میشود و اعلام سریع نتایج این مهم را ممکن می سازد .

—            علاوه بر موارد بالا عدم اعلام نتایج ویا تاخیر زیاد نشان دهنده کم اهمیتی این امتحانات وتکالیف از نظر معلم است و این انگیزه تلاش بیشتر را سلب می نماید.و دلسردی ودر نتیجه بدرفتاری شاگرد را موجب می شود.

قبل از شروع درس حواس دانش آموزان را متمرکز کنید

—            فنون مختلفی را می توان برای جلب توجه شاگرد به کار برد . ازجمله گفتن جمله ” خوب درس را شروع میکنیم ”

—            ایستادن جلوی کلاس وساکت ماندن وهیچ چیز نگفتن

—            زنگی را به صدا در آوردن یا روی میز کوبیدن و...........

گروهی کار کردن و ایجاد حس در گروه بودن را به وجود آورید

—            صاحبنظران معتقدند که دانش آموزان در کلاسی که در آن گروههای کوچک فعالیت می کنند بهتر می آموزند و انگیزه بیشتری برای فعالیت دارند ، به دلایل زیر :

—            دانش آموزان با همکاری یکدیگر در گروههای آموزشی ، می توانند احساس تعلق را در خود به وجود بیاورند . احساس تعلق اولین انگیزه را برای کار و فعالیت در دانش آموزان فراهم می کند.

—            در گروه دانش آموزان احساس می کنند که دانش قدرت است بنابراین سخت کار می کنند و این به صورت عادت وسپس یک اصل در می آید.

—            دانش آموزان قوی در می یابند که باید به دانش آموزان ضعیف کمک کنند تا قدرت و دوستی در گروه باقی بماند.

از دانش آموزان تشکر  کنید

—            هنگامی که دانش آموزان کاری برایتان انجام می دهند از او تشکر کنید و از این تشکر هدفی داشته باشید.(هنگامی که تکالیفشان را به خوبی انجام دادند ، چیزی را برای شما حمل کردند ، با شما همکاری کردند ، به دانش آموزان دیگر کمک کردند، در را برایتان باز نگه داشتند ، در صف منظم ایستادند و ...)

—            تشکر از دانش آموز هم امری مودبانه است وهم باعث می شود نزد او مثبت ، محترم و متواضع جلوه کنید.

—            دانش آموز بفهمد برای چه رفتاری از او نشکر کرده اید .

—            تشکر باعث نی شود دانش آموز کار خوبش به حساب می آیدو...

سرحال و خوش رو باشید

—            اگر مشکات شخصی خود را به کلاس ببرید در تدریس ویادگیری دانش آموزان اثر می گذارد.

—            کوشش کنید تا تا نگرانی خود را در بیرون مدرسه بگذارید ، بعد از بیرون آمدن از مدرسه در صورت تمایل می توانید پیدایشان کنید . کسی آنها را برنمی دارد ، اگر برداشته هم که بهتر .

قابل رویت (وگاه غیرقابل رویت) باشید

—            هنگامی که زنگ می خورد یا کلاس عوض می شود کنار در بایستید تا هم داخل اتاق و هم راهرو را ببینید واز بیرون دیده شوید .

—            ظاهرتان را طوری نشان دهید که اماده اید به تخلفات رسیدگی کنید .

—            هر چه بیشتر در جاهای مختلف مدرسه دیده شوید بی انضباطی دانش آموزان کمتر خواهد شد .

—            مثل پلیس نباشید که سوت خطر را از فاصله زیاد به صدا در می آورد ، یک جفت کفش پاشنه نرم بپوشید و در همه اطراف اتاق یا سالن حرکت کنیدزیرا در غیر این صورت سر و صدای کفشها باعث آزار دانش آموزان در حال کار و مطالعه و لو رفتنتان هنگام نزدیک شدنتان به فرد کم کار می شود.

به دانش آموزان فرصت فکر کردن بدهید

—            ندادن فرصت کافی به دانش آموز به ویژه هنگام پرسش سئوال باعث دستپاچگی و تشویش در او و ایجاد خستگی و ناامیدی در دانش آموز و معلم می شود و تحریک فکر و کیفیت توضیح او را کاهش می دهد.

—            با افزایش زمان پاسخ گویی به سئوال چند اتفاق خوب رخ می دهد :طول جواب دانش آموز زیاد می شود ، تعداد جوابهای مناسب افزایش می یابد ، شکست کاهش می یابد، وقایع فکری- ذهنی افزایش می یابد ، شرکت افراد کند بیشتر می شود و نظم در کلاس افزایش می یابد .

سمبلی از رفتارمطلوب باشید،ریا و تظاهر نکنید

—            به آنچه انجام میدهید با دقت بنگرید و اجازه ندهید که سخنان و اعمالتان از شما یک ریاکار بسازد و نمونه ای از زفتار واقعی و مطلوب باشید.

نپرسید چرا

—            وقتی شاگرد بدرفتاری کرده پرسیدن علت آن از دانش آموز نتیجه مفیدی نخواهد داشت.آنها فقط  دنبال دلیلی برای توجیه رفتارشان می گردند و اگر نیافتند دروغ می گویند .

—            دلایل چه درست وواقعی و چه غیر منطقی و دروغ معمولا مورد پذیرش معلم قرار نمی گیرند ، پس پرسیدن آن دلیلی ندارد.

—            گاه وقتی علت واقعی را می گویند با دردسر مواجه می شوند بنا براین ترجیح می دهند بگویند ”نمی دانم“ یا ساکت بمانند. در این صورت باز هم مورد پذیرش معلم واقع نمی شود .

—            بهتر است بپرسیم ” تو چه کار کردی ؟“ یا بپرسیم آیا واقعا تو این کار را کردی ؟

—            ودر پایان دنبال راه حل هایی برای اصلاح رفتارش باشیم .

دانش آموزان را در یافتن راه حل مشکلاتشان یاری دهید

—            وقتی دانش آموز مشکلش را با شما در میان می گذارد مستقیما به او راه حل ارائه ندهید بلکه کمکش کنید راه حل های خود را ارزیابی و اجرا نماید .

—            در بهترین حالت ارائه راه حل ها او را به شما وابسته و از خود ناامید می نماید .

—            ودر حالت دیگر از شما که با ارائه راه حل اورا ناتوان و نادان دانستی و خود را عقل کل ، متنفر می گردد.